Historia Promenady Krzyckiej
Geneza powstania promenady spacerowej sięga 1891 roku, gdy rozpoczęto budowę kolejowej Towarowej Obwodnicy Wrocławia. Wzniesiony wówczas potężny nasyp przecinał sielski obszar rolniczy powodując znaczną degradację krajobrazu. Dodatkowo podczas jego budowy nie wykorzystano całej ilości zwiezionego gruntu, dlatego w różnych miejscach zalegały zwały niepotrzebnej ziemi i kamieni. Wszystkie te problemy postanowiło rozwiązać Wrocławskie Towarzystwo Upiększania Miasta działające na rzecz poprawy jakości i estetyki przestrzeni. Obiektem zajęła się sekcja południowa, której członkiem był główny twórca promenady – Hugo Richter. W sferze oprawy architektonicznej wspierał go duet architektów: Richard Plüddemann oraz Karl Klimm.
Prace nad zakładaniem obiektu rozpoczęto w 1892 r. od posadzenia pierwszych drzew i krzewów wzdłuż nasypu kolejowego. Dwa przypadkowo powstałe wzniesienia, czyli Małą Sobótkę oraz Wzgórze Riemanna (obecna Górka Partynicka), zaadaptowano do celów rekreacyjnych budując na ich szczytach pawilony widokowe z ławkami, z których roztaczała się znakomita panorama dolnośląskich gór. W pogodne dni spacerowicze mogli podziwiać: Masyw Ślęży, Góry Izerskie, Karkonosze, Góry Sowie a nawet Góry Złote! W kolejnych latach wzdłuż promenady założono Plac Jesionowy, Lipowy oraz Dębowy z miejscami do wypoczynku wyposażonymi w ławki, boiska i place zabaw dla dzieci. W południowej części miasta wytyczono dwa zieleńce tzw. Lasek oraz Plac Bismarcka, pełniące podobną rekreacyjną funkcję. Dzięki sukcesywnemu realizowaniu kolejnych nasadzeń drzew i krzewów promenada zamieniła się w prawdziwy korytarz zieleni, łączący Wojszyce i Park Południowy z cmentarzem Grabiszyńskim na zachodzie oraz ul. Grabiszyńską na północy. Do 1914 roku wokół traktu spacerowego z powodzeniem rozwijała się zabudowa willowa a przy ul. Hallera wzniesiono kompleks Śląskiego Klubu Sportowego. Po pierwszej wojnie światowej tereny wokół nasypu kolejowego zaczęto zabudowywać zespołami mieszkaniowymi mającymi zaspokoić potrzeby szybko zaludniającego się Wrocławia. Tak powstały m.in. osiedle Eichborna na Grabiszynie oraz osiedle nad Kwaśnym Źródłem na Gajowicach. W tym samym czasie wzdłuż promenady urządzono sieć ogródków działkowych, boiska sportowe oraz łąki rekreacyjne. Kolejne lata przyniosły dalszy rozwój programu przestrzennego, który wzbogacił się o urządzony w miejscu Placu Jesionowego Grabiszyński Park Sportu oraz Kopiec Hardenberga (obecne Wzgórze Gajowickie), które wraz z Małą Sobótką służył w zimie jako górka saneczkowa.
Straty w wyniku drugiej wojny światowej spowodowały znaczne zniszczenie promenady oraz przekształcenie otaczających ją terenów. W miejscu zrujnowanej zabudowy powstały bloki wielorodzinne, a osiedla-ogrody dogęszczono, przez co zatraciły swoją pierwotną kompozycję. Obiekty sportowe zmieniły swoich właścicieli: Grabiszyński Park Sportowy przy ul. Oporowskiej przekształcono na Stadion WKS Śląsk Wrocław a Śląski Klub Sportowy przy ul. Hallera na Klub Sportowy PaFaWag. Wzniesiono również nowe obiekty w tym Wojskowy Ośrodek Sportów Wodnych przy ul. Racławickiej. W tym czasie promenada ulegała powolnej degradacji i zapomnieniu. Zniszczeniu uległy dawne elementy wyposażenia a w skutek rozrostu drzew oraz rozwoju zabudowy wzgórza widokowe (poza Wzgórzem Gajowickim) utraciły swoje walory widokowe. Modernizacja ulic takich jak al. gen. Hallera i ul. Powstańców Śląskich spowodowały, że trakt spacerowy utracił swoją ciągłość. Od kilku lat Urząd Miasta Wrocławia opracowuje projekt ratowania tego cennego obiektu, który ma zostać zrewitalizowany i przywrócony mieszkańcom jako Promenada Krzycka.
Jacek Kuśmierski
mgr inż. architekt krajobrazu
* Jacek Kuśmierski jest absolwentem architektury krajobrazu na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu. Jego praca magisterska „Promenada Hugo Richtera jako element systemu ścieżek spacerowych Wrocławia” zdobyła 3. nagrodę w konkursie „Wrocławska Magnolia”, Grand Prix wrocławskiego oddziału Towarzystwa Urbanistów Polskich oraz nagrody w konkursach Stowarzyszenia Polskich Architektów Krajobrazu i PKN ICOMOS. Obecnie jest pracownikiem Działu Ogrodowego Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
zdjęcie: Wzgórza na trasie Promenady, źródło: www.fotopolska.eu
Artykuł powstał w ramach projektu Promocja Promenady Richtera (Promenady Krzyckiej) finansowanego ze środków Gminy Wrocław. www.wroclaw.pl |
