Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich - program pilotażowy w Dolinie Baryczy
Rozwój zrównoważony to poszukiwanie równowagi pomiędzy koniecznym rozwojem gospodarki, zapewnieniem godnych warunków życia społeczeństwa, a także ochroną środowiska naturalnego - dla dobra nas i przyszłych pokoleń. Na obszarach cennych przyrodniczo zachowanie bogactwa przyrody powiązane jest z zachowaniem tradycyjnych form gospodarowania. Najlepsze rozwiązania w tym zakresie powstają na bazie współpracy międzysektorowej dlatego Fundacja EkoRozwoju współpracuje z samorządami oraz społecznościami lokalnymi tego typu obszarów.
Obecnie nasze działania koncentrują się na terenie Doliny Baryczy (obiekt Ramsarski, obszar Important Bird Area, ostoja ptasia sieci Natura 2000; jeden z czterech w naszym kraju OPW - Obszarów Przyrodniczo Wrażliwych). Przygotowujemy jednak projekty dla innych regionów Polski, zatem zapraszamy samorządy do kontaktu z nami. Od 1999 roku wspólnie z Polskim Towarzystwem Przyjaciół Przyrody “pro Natura” realizujemy program “Ekorozwój Doliny Baryczy”, obejmujący 41 gmin z trzech województw: dolnośląskiego, wielkopolskiego i lubuskiego. Ma on na celu ochronę wyjątkowo cennych walorów przyrodniczych i krajobrazowych doliny rzeki Barycz – głównie poprzez realizację programów operacyjnych w poszczególnych działach tematycznych (turystyka, ochrona łąk, edukacja, ochrona bioróżnoróżnorodności rolniczej). Wraz z organizacjami partnerskimi: PTPP “proNatura”, Fundacja “Zielona Akcja”- oraz samorządami lokalnymi i regionalnymi zrzeszonymi w Stowarzyszeniu Gmin i Powiatów Doliny Baryczy (SGiPDB) stworzyliśmy Strategie Zrównoważonego Rozwoju Doliny Baryczy. Z inicjatywy Fundacji zostały podjęte działania zmierzające do powstania Lokalnej Grupy Działania w ramach programu LEADER +. (www.barycz.pl). Działania w Dolinie Baryczy są kontynuacją prowadzonych od samego początku istnienia Fundacji (od 1991 roku) „programów wodnych”, skoncentrowanych na ochronie dolin rzecznych Odry. Od 1997 roku jesteśmy koordynatorem społecznej kampanii “Czas na Odrę!”. Wzięliśmy udział w realizacji kilku inwestycji wodnych na terenie Dolnego Śląska, m.in.: oczyszczalnii hydrobotanicznej w Henrykowie, projektu zwiększenia małej retencji w zlewni rzeki Ścinawki. W latach 2002-2003 sześć polskich organizacji (w tym FER) razem z WWF Niemcy zrealizowało projekt pt. „Zrównoważony rozwój regionalny obszarów wiejskich w dorzeczu Odry”, którego celem było wdrożenie i promocja modelowych rozwiązań rozwoju cennych przyrodniczo obszarów Nadodrza. Wspólnie z czeskim stowarzyszeniem Arnika i WWF- Auen Institut udało nam się włączyć unikatowy, Graniczny Meandr Odry do listy ostoi NATURA 2000 (więcej: www.odra.eko.org.pl)
Fundaja EkoRozwoju ma specjalną ofertę dla gmin o charakterze wiejskim - Rolnictwo przyjazne przyrodzie!
Konwencja o różnorodności biologicznej, ratyfikowana przez 168 państw, w tym Polskę, nakazuje m.in. objęcie ochroną i zrównoważonym użytkowaniem rodzimych ras zwierząt gospodarskich oraz odmian roślin uprawnych. W ramach ochrony bioróżnorodności w rolnictwie podjęliśmy następujące działania:
• W latach 2001-2003 Fundacja EkoRozwoju zrealizowała Program zachowania pierwotnej rasy kury zielononóżki kuropatwianej - bioróżnorodność i zrównoważony rozwój obszarów wiejskich. Dzięki dotacji udało się zintegrować rolników wokół wspólnego działania, umożliwić niskonakładową produkcję jaj zielononóżek w systemie gospodarstw tradycyjnych i ich sprzedaż na rynku lokalnym. Rolnicy biorący udział w projekcie założyli stowarzyszenie hodowców "Zielononóżka", przyjęli wspólne logo i zorganizowali wspólną dystrybucję na rynek wrocławski, co zapewnia grupie uzyskanie dodatkowych dochodów. Obecnie planowane jest poszerzenie grupy producenckiej oraz, w związku z dynamicznych rozwojem produkcji jaj, pozyskanie nowych punktów sprzedaży. (więcej: www.barycz.pl, www.kurki.eko.org.pl)
• W jednym z gospodarstw biorących udział w w/w programie założono stado reprodukcyjne rodzimej rasy owcy olkuskiej, w oparciu o które planowane są następne projekty, m.in. z zakresu Zielonego Produktu Lokalnego
• Inwentaryzację rodzimych odmian drzew owocowych oraz lokalizacji starych przydomowych sadów. Określono zalecenia dla odnowienia i utrzymania sadów rodzimych odmian drzew owocowych na tym terenie. Planuje się obecnie założenie szkółki oraz matecznika, a także wsparcie rozwoju przetwórstwa owocowego w oparciu o te odmiany.
Bogactwo przyrodnicze doliny Baryczy w dużej mierze związane jest z tradycyjnym rolnictwem. Dlatego też staramy się wdrażać rozwiązania pozwalające powiązać interesy ekonomiczne z ochroną środowiska naturalnego. Wspólnie z PTPP "pro Natura" i gminą Wińsko w zespole szkół w Wińsku zrealizowaliśmy wymianę kotłów węglowych na kotły opalane biomasą, wykonano też termomodernizację budynków szkolnych. Przedsięwzięcie to ma stać się pokazową inwestycją, powielaną na pozostałym obszarze Doliny Baryczy.
Zielony Produkt Lokalny w dolinie Baryczy
Jednym z głównych celów programu jest wsparcie i promocja produktu lokalnego pochodzącego z przyjaznego środowisku rolnictwa i rybactwa. Produkty takie powstają i będą powstawać na bazie rodzimych ras zwierząt i roślin, miejscowych tradycji kulinarnych i kulturowych jak również na bazie unikalnego potencjału turystycznego tego obszaru. Współpracujemy z z duńską organizacją Destination 21; wspólnie udało się zrealizować projekt, którego celem była prezentacja przykładowych działań związanych z rozwojem Eko-turystyki, możliwości wykorzystania programów UE oraz doświadczeń duńskich w tym zakresie. Fundacja, we współpracy z samorządami doliny Baryczy, przygotowała projekt szlaku rowerowego. Szlak rowerowy Doliny Baryczy łączy: punkty węzłowe (większe miejscowości ze stacjami kolejowymi), atrakcje turystyczne oraz obszary o wybitnych walorach krajobrazowych. Jest jednocześnie łącznikiem pomiędzy szlakiem Odry a Transwielkopolską Trasą Rowerową. Wkrótce rozpoczynamy realizację projektu „Aktywni z polotem”, którego celem jest wyszkolenie profesjonalnych przewodników „bird watchingu” oraz opracowanie ofert turystycznych na bazie„bird watchingu” i szlaku rowerowego.
Eko-edukacja i promocja regionu Doliny Baryczy
Polsko-amerykański program edukacji ekologicznej "Krąg" pomaga wyłonić regionalnych liderów ekorozwojowej edukacji, zorganizować grupę, wypracować model skutecznych działań edukacyjnych w lokalnych warunkach. Na terenie Doliny Baryczy przeprowadziliśmy "kręgowe" warsztaty w Miliczu oraz w Górze. Efektem szkolenia, w którym udział wzięli nauczyciele, administratorzy ochrony przyrody, animatorzy społeczni było wypracowanie dokumentu określającego ramowy program edukacji dla zrównoważonego rozwoju we własnym regionie. Z inicjatywy uczestników „Kręgu” powstało Stowarzyszenie na Rzecz Edukacji Ekologicznej "Dolina Baryczy". Multimedialny, edukacyjny program„Ptasie radio i telewizja, czyli o zrównoważonym rozwoju z polotem”, miał na celu przekazanie wiedzy o ptakach, ich siedliskach, zagrożeniach i działaniach ochronnych, oraz szersze przedstawienie potrzeb i problematyki zrównoważonego rozwoju. W Polskim Radiu Wrocław wyemitowano audycje radiowe, prowadzony był serwis internetowy www.ptaki.info, prezentujący gatunki ptaków (wraz z odgłosami)oraz pierwsza w kraju bezpośrednia transmisja z bocianiego gniazda w Trzcinicy w gminie Wińskowww.ptaki.info/kamera. Niedawno na rynku ukazała się wydana przez nas płyta pt. „Barycz” zawierająca kompozycje muzyczne z udziałem ptaków i innych zwierząt żyjących na terenie Doliny Baryczy. Jest to pierwsza płyta w Polsce promująca bioregion oraz jego ochronę.
Dorota Chmielowiec-Tyszko
dorota@eko.org.pl |
